مقدمه اصل اساسی "طبیعت" رشد مداوم و به معنای بهبود مستمر است. اگر به جهان طبیعی اطرافمان نگاه کنیم متوجه می‌شویم که تمامی گیاهان، درختان و موجودات زنده تا زمان مرگشان به‌عنوان یک فرآیند طبیعی رشد می‌کند.
انسان‌ها نیز اگر فاقد ذهنیت مترقی برای رشد مداوم باشند ازنظر ذهنی مرده محسوب می‌شوند. در مباحث تجاری و تولیدی نیز اگر یک شرکت یا محصول بدون بهبود مستمر مطابق با نیاز بازار باشد در خطر از بین رفتن است.
ازاین‌رو تأکید می‌شود فرهنگ بهبود مستمر در سیستم شرکت تعبیه شود تا بتواند باقی بماند.
بر اساس یک تحقیق انجام‌شده در 15 سال گذشته، 52 درصد از شرکت‌هایی که در لیست سالانه 500 شرکت برتر آمریکا (منتشر شده توسط مجله معتبر Fortune) بوده‌اند کاملاً از روی زمین برچیده شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، تغییر نکردن با تقاضای زمان یا به عبارتی عدم تلاش مداوم برای بهبود در طول زمان عنوان شده است.
ازاین‌رو تحلیلگران میگویند شرکت‌های بزرگ دنیای امروز به دلیل پذیرش فلسفه بهبود مستمر (یا همان کایزن – Kaizen) بزرگ شده‌اند.
در این مقاله سعی شده است ضمن بررسی ابعاد مختلف کایزن، راه‌حل عملی برای استفاده از آن در بهبود مستمر زندگی شخصی افراد ارائه شود.
با نگاهی به تاریخچه رشد مداوم و موفقیت رقابتی شرکت‌های ژاپن، می‌بینیم که یکی از عناصر اصلی این مهم، کایزن است.
فلسفه کایزن به شرکت‌های ژاپنی کمک می‌کند تا با پیروی از سیاست‌ها و قوانین تعیین‌شده برای رفع عیوب و تضمین کیفیت برتر طولانی‌مدت، با کاهش زمان و هزینه که درنهایت باعث رضایت مشتری می‌شود؛ از همه رقبا پیشی بگیرند.
اگر شما برای یک شرکت ژاپنی کار کنید خیلی زود متوجه خواهید شد که انجام فرآیند کایزن و تمرکز بر اجرای آن به میزان بسیار زیادی برای آن‌ها اهمیت دارد.
تویوتا که یکی از شرکت‌های پیشرو در صنعت خودروی ژاپن و دنیاست، به دلیل پیاده‌سازی کایزن بسیار مشهور است. درواقع، کایزن یکی از اصول اصلی تویوتا است تا جایی که این شرکت "همیشه یک راه بهتر" است.
از طرفی دیگر اگر شما بر به حداقل رساندن ضایعات در سیستم‌های تولیدی تمرکز داشته باشید؛ کایزن، هسته اصلی فلسفه ایجاد بهبود مستمر بر اساس این ایده کوچک است.
تلاش مستمر هر یک از کارکنان - از مدیرعامل گرفته تا کارکنان خط تولید- برای بهبود همه فرآیندها و سیستم‌های یک سازمان، تغییرات اساسی مثبتی را در طول زمان ایجاد می‌کند.
در بخش تولید برای کاهش عیوب، بهبود کیفیت، حذف ضایعات، افزایش بهره‌وری، تشویق هدف و مسئولیت‌پذیری کارگران و ترویج نوآوری، بر توسعه کایزن تأکید می‌شود.
هدف نهایی کایزن تغییر فرهنگ یک شرکت است و کایزن معتقد است که فرهنگ زمانی تغییر می‌کند که طرز فکر کارمند تغییر کند که اساساً به معنای ایجاد عادات مثبت به‌منظور پیشرفت برای شروع سفر از "خوب به عالی" است!
ما همیشه بر رفع عیوب و اطمینان از رشد کیفیت به‌طور پیوسته و بلندمدت، کاهش زمان و هزینه تولید و درنهایت افزایش رضایت مشتری در موضوع رشد و تعالی یک سازمان تأکید داریم.
اما باید بدانیم که رشد یک سازمان به‌شدت وابسته به رشد کارمندان و پرسنل آن شرکت است. تا زمانی که افراد یک شرکت در حال رشد نباشند، شرکت رشد نخواهد کرد!
به‌عبارت‌دیگر "ذهنیت کایزنِ" منابع انسانی در به ثمر نشستن کایزن نقش مهمی دارد.
اگرچه کایزن به‌طور سنتی در تجارت استفاده می‌شود، اما می‌توان آن را برای بهبود شخصی (Self-Improvement) به کار برد.
روشی که کایزن "فرهنگ بهبود مستمر" را ایجاد می‌کند، همانند روشی است که کایزن به یک فرد در توسعه شخصی کمک می‌کند، یعنی ایجاد عادات توسعه مستمر، به‌ویژه برنامه‌ریزی مجدد عادات کارکنان.
این معنای عمیقی است که در درون کایزن نهفته است. لازم به ذکر است که تغییر عادات کار آسانی نیست و نه‌تنها نیازمند تصمیم‌گیری و تمرین مرتب است بلکه باید برای ایجاد عادت‌های جدید برنامه‌ریزی دقیق داشته باشیم.
از سویی دیگر توجه داشته باشید روش ژاپنی کایزن - به معنی "تغییرخوب" - تمرین ایجاد تغییرات کوچک و گام‌به‌گام برای تغییر زندگی شما به روشی بزرگ است.
در این روش بهبود بی‌نهایت است و خودسازی یک سفر مادام‌العمر بی‌پایان است. نیاز به خود تحلیلی مداوم، شناخت، خود اندیشی و تصدیق عادت‌های بد، میل به رشد شخصی و از همه مهم‌تر اقدام در جهت مثبت دارد.
بارها اتفاق افتاده که با شروع سال جدید، ما تصمیم بگیریم بر بهبود خود تمرکز می‌کنیم اما این وعده‌های بزرگ به‌محض ظهور واقعیت‌های زندگی روزمره، خیلی زود به فراموش سپرده می‌شوند.
دلایل علمی و بیولوژیکی زیادی وجود دار که هرچند آرزوی تغییرات بزرگ و بنیادی خوب به نظر می‌رسد، اما درواقع می‌توانند شما را در برابر تغییرات دیگر مقاوم‌تر کنند.
دلیل اصلی این رویداد مربوط به بخشی از مغز ما به نام "آمیگدال" می‌دانند.
در توضیح باید گفت وقتی می‌خواهیم تغییر کنیم مغز میانی ما، اغلب ما را برای این تغییر سرزنش می‌کند و ما را از انجام این اتفاق جدید، که تجربه‌ای در مورد آن نداریم، منع می‌کند.
مغز میانی جایی است که ساختاری به نام آمیگدال را خواهید دید. آمیگدال مجموعه‌ای از نورون‌های بادام شکل است که در مغز قرار دارند.
وقتی با خطری روبرو می‌شویم؛ آمیگدال مسئول واکنش جنگ یا گریز و یا استرس ما است. آمیگدال برای بقای ما کاملاً حیاتی است و واکنش جنگ یا گریز را کنترل می‌کند.
اما این واکنش جنگ یا گریز آمیگدال در سبک زندگی مدرن امروزی، زنگ‌های هشدار را هر زمان که بخواهیم از روال معمول و ایمن خود خارج شویم، به صدا درمی‌آورد.
دکتر رابرت مائر توضیح می‌دهد که کایزن در جلوگیری از تخریب آمیگدال در برابر تلاش‌های ما مؤثر است، زیرا «گام‌های کوچک کایزن نوعی راه‌حل مخفیانه برای این واکنش مغز است».
او مگوید: هنگامی‌که گام‌های کوچک شما ادامه می‌یابد و قشر مغر شما شروع به کار می‌کند، مغز شروع به ساختن «نرم‌افزار» برای تغییر موردنظر شما می‌کند که درواقع مسیرهای عصبی جدیدی را ایجاد می‌کند و عادت‌های جدیدی ایجاد می‌شود.
توجه داشته باشید که ممکن است آرزوی یک تغییر بزرگ در زندگی خود داشته باشید، اما آمیگدال مانع از ایجاد تغییر در شما می‌شود.
این می‌تواند باعث ایجاد احساس استرس، وحشت و اضطراب شده و باعث شود ما متوقف شویم و علت ناراحتی، یعنی تغییر جدید را ترک کنیم.
راه‌حل در کایزن نهفته است. ما می‌توانیم به کمک کایزن، هدف‌های غول‌پیکر را به گام‌های کوچک تبدیل کنیم که هر روز با هدف بهبود اندک، احساس پیروزی را به شما می‌دهد و باعث آزاد شدن دوز کوچکی از دوپامین در سیستم عصبی شما می‌شود.
مغز ما بین پیروزی‌های کوچک و بزرگ تمایز قائل نمی‌شود. رسیدن به هدفی با هر اندازه‌ای باعث آزاد شدن دوپامین، انتقال‌دهنده عصبی «احساس خوب» می‌شود.
دوپامین به شما انگیزه می‌دهد تا برای رسیدن به هدف خود اقدام کنید و در هنگام دستیابی به آن‌ها لذتی را تقویت می‌کنید. به تعویق انداختن کار، شک به خود و کم بودن یا نبود اشتیاق با سطح پایین دوپامین مرتبط است.
درنهایت، تمام آن اقدامات کوچک به تغییرات بزرگ در زندگی شما تبدیل خواهند شد.
هر روز که پیشرفت می‌کنید، ایده موفقیت را در ضمیر ناخودآگاه خود تقویت می‌کنید و به‌مرورزمان ضمیر ناخودآگاه برنامه خود را تغییر می‌دهد و عادت جدیدی ایجاد می‌کند و پیروزی تبدیل به عادت شما می‌شود.
به همین دلیل است که ارسطو می‌گوید: «ما همان کاری هستیم که مکرراً انجام می‌دهیم. پس تعالی یک عمل نیست، بلکه یک عادت است».
اگر به دنبال رسیدن به اهداف خود با استفاده از برنامه کایزن هستید؛ از نمونه‌های زیر می‌توانید در زندگی روزمره خود استفاده کنید:
• هدف - خواندن کتاب‌های بیشتر - برنامه کایزن - خواندن یک صفحه. • هدف - مصرف شکر را متوقف کنید - کاربرد کایزن - یک قاشق غذاخوری شکر کمتر در چای. • هدف - نوشتن یک کتاب - برنامه کایزن - یک پاراگراف در روز بنویسید. • هدف - کاهش وزن - برنامه کایزن - یک لقمه کمتر بخورید. • هدف – 5 کیلومتر دویدن - برنامه کایزن - 10 دقیقه در بیرون پیاده‌روی کنید. • هدف - ترک سیگار - برنامه کایزن - 2/1 سیگار کمتر بکشید. • هدف - هر روز 20 دقیقه مدیتیشن کنید - برنامه کایزن - 1 دقیقه مراقبه کنید. • هدف - محل کار تمیزتر - برنامه کایزن - یک تایمر تنظیم کنید و فقط 5 دقیقه هر روز تمیز کنید. • هدف – ذخیره 5 میلیون تومان - برنامه کایزن – روزی 100 هزار تومان روز ذخیره کنید.
اکنون، شما آماده هستید که زندگی خود را کایزن کنید. در ادامه چند ایده در مورد نحوه پیاده‌سازی این فلسفه در زندگی روزمره بیان می‌شود.
ابتدا هدفی را تعیین کنید و از خود بپرسید چگونه می‌توانم به آن برسم؟ سپس هدف خود را بشکنید و از خود سؤالاتی بپرسید: "اولین کاری که می‌توانم برای رسیدن به آن انجام دهم چیست؟"
درنهایت به کوچک‌ترین اقدام ممکن برای رسیدن به هدف خود فکر کنید. همچنین بهتر است:
1- اقدامات خود را اولویت‌بندی کنید. 2- روی فرآیند تمرکز کنید نه هدف. 3- بهتر انجامش بده، بهترش کن: همیشه راهی بهتر. 4- ذهنت را آماده کن: موفقیت خود را تجسم کنید 5- خود را مسئول تمام اتفاقات بدانید. 6- در طول روز به‌طور منظم استراحت کنید. 7- پیشرفت خود را پیگیری کنید
نتیجه‌گیری:
بدیهی است که با استفاده از فلسفه کایزن و تمرین ایجاد تغییرات کوچک و گام‌به‌گام ما می‌توانیم برای بهتر کردن روش زندگی‌مان گام‌های مهمی برداریم.
در این روش بهبود بی‌نهایت است و خودسازی یک سفر مادام‌العمر بی‌پایان است که نیاز به خود تحلیلی مداوم، شناخت، خود اندیشی و تصدیق عادت‌های بد، میل به رشد شخصی و از همه مهم‌تر اقدام در جهت مثبت دارد.
یادمان باشد که ارسطو می‌گوید: «ما همان کاری هستیم که مکرراً انجام می‌دهیم. پس تعالی یک عمل نیست، بلکه یک عادت است».
نویسنده: جناب آقای علیرضا آبیار از دانش پذیران دوره چهارم تربیت کوچ حرفه‌ای کسب و کار ویدان
تمام حقوق مادی و معنوی برای ویدان محفوظ می‌باشد
